Ümran Bulut
Militarizm Fransız kökenli siyasi politik bir kelimedir. Türkçeye orduculuk ya da asker merkezcilik olarak çevrilebilir. Ordu ve asker merkezciliğin yüksek olduğu bir düşünce tarzını ifade eder.
Militarizm, askeri tarihçi Alfred Vagts tarafından ise “askerin sivile üstünlüğü, askeri meselelerin diğer meselelerden mühim ve öncelikli görülmesi” olarak tanımlanır. Diğer yandan Vagts’a göre militarizm, devletlerin askeri idealleri uğruna halka ağır yükler yüklemesi ve milletlerinin en iyi adamlarını savaş meydanlarına sürmesi, bundan dolayı halkın refahını ikinci plana atmak zorunda kalmasıdır.
Modern anlamda militarizm, ilk olarak Proudhon tarafından olmak üzere birçok fikir adamı tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır. Prusya ise modern militarizme iyi bir örnektir. Harcamaların önemli bir kısmı askeri harcamalardır. Ayrıca nüfusa oranla büyük bir ordusu vardır.
Prusya’nın Avrupa’nın büyük güçlerinden (great powers) olma idealini kendisine vazife kıldığı I. Friedrich-Wilhelm’in zamanında Prusya nüfusunun yaklaşık %3 kadarı askerdi. Şöyle izah edilebilir: I Friedrich-Wilhelm’in iktidarının sonunda orduda 80.000 asker bulunuyordu. Diğer yandan aynı tarihte Avusturya’nın 100.000, Rusya’nın ise 130.000 askeri vardı ki bu Rus askerlerinin büyük bir kısmı imparatorluğun dört bir yanındaki garnizonlarda konuşluydu. O zamanlar sahip olduğu topraklar Brandenburg, Pomeranya, Doğu Prusya ve Ren havzasında birkaç vilayetten müteşekkil olan Prusya’nın sahip olduğu bu ordunun, konuşlu olduğu alana oranla hayli kuvvetli bir ordusu olduğu söylenebilir.
Prusya’da Büyük Elektör’den bu yana devam eden ve Stein-Hardenberg Reformları ile tamamlanan merkezileşme reformlarını tetkik ettiğimizde, bu reformların iki temel gayesi olduğunu görürüz. Birincisi, devletin giderek artan askeri ve idari harcamaları için bütçe ve kaynak yaratmak; ikincisi ise -özellikle FWI ve II. Friedrich zamanında- idari işleri basitleştirip tek elde toplamaktı.
Meseleyi Prusya örneği üzerinden inceleyecek olursak; Prusyalılık ruhunun bir sonucu olarak 19. yüzyılda, Avrupa’da eşi benzeri olmayan bir subay kadrosu ve komuta mekanizması ortaya çıktı. Prusyalı subaylar kültürel meşgalelerle sık sık ilgilenirdi, bunun neticesi olarak yaratıcı ve açık fikirli subaylar yetişti. 1870-71 Savaşı’nın galibiyetinde de Prusyalı subayların kabiliyetlerinin büyük etkisi olmuştur. Savaşın kazanılmasıyla birlikte ard arda üç zaferden sonra adeta kendilerini yenilmez gören subay kadrosunun kibirlenmeye başlaması, Prusya militarizminin despotik militarizme kaymasının fitilini ateşledi.
PARAMİLİTER GÜÇ VE MODERN SİYASETTE YERİ
Paramilitarizm militarizmden türemiş bir kelimedir. Yunanca “yanında, ilgili, bağlantılı” anlamı veren “para” ön eki kullanılarak türetilmiştir. Türkçe karşılığı olarak “yarı askerilik” kullanılabilir.
Genel olarak paramiliter örgütler, örgütsel yapıları, eğitimleri, alt kültürleri ve fonksiyonları ile bir devletin askeri kuvvetlerine benzeyen ancak resmi silahlı kuvvetleri içerisinde kabul edilmeyen örgütler olarak tanımlanırlar. Paramilitarizm, militarizm gibi sosyal bir olgu olmamakla birlikte bir örgütlenme tarzıdır da denilebilir.
Paramiliter güç modern siyasette de etkin rol oynamıştır. Emperyal ya da merkezi güçler çoğu zaman hegemonyalarını sürdürebilmek için yerel güç odaklarıyla işbirliğine gitmek zorunda kalmışlardır. Bunun yanında, merkezi otoriteler, güçlerini tayin eden asıl unsur olan ordularını, oluşturdukları yerel birliklerle takviye etmişler ve komuta kontrol imkânlarını ve kaynaklarını da yerek güç odaklarıyla paylaşmışlardır.
Tıpkı militarizmde olduğu gibi paramilitarizmin yaygınlaşma ve kurumsallaşma süreçleri söz konusu olduğunda paramilitarizasyon (veya yarı askerileşme) kavramına başvurulabilir. Devletin iç ve dış güvenlik fonksiyonlarının birbirinden ayrılması da bir paramilitarizasyon olarak görülebilir. Bu süreci iki şekilde yorumlamak mümkün gözükmektedir:
I. Daha önce var olan ancak düzenli silahlı kuvvetler bünyesinde bulunmayan bir kısım askeri potansiyeli, devletin düzenli silahlı unsurlarından biri haline getirmek,
II. Var olan silahlı kuvvetlerin bir kısım unsurlarını polis örgütünün doğuşunda olduğu gibi paramilitarize etmek.
KAYNAKÇA
• USTA, Ümit Kaan, “Prusya ve Çağdaş Örnekler Üzerinden Prusya Militarizminin İncelenmesi”
https://www.academia.edu/36338160/Prusya_ve_%C3%87a%C4%9Fda%C5%9F_%C3%96rnekler_%C3%9Czerinden_Militarizm_%C4%B0ncelemesi
(erişim: 29.05.2020)
• GÜLŞEN, KAAN, “Paramilitarizm ve Kuvvetlerin Yerelleşmesi:Hamidiye Alayları ve Geçici Köy Koruculuğu Örneği” Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2019
• https://www.makaleler.com/militarizm-nedir
