Türkiye’nin Ortadoğu’daki ilişkilerinde yeni sayfalar açılıyor. Basra Körfezi’ndeki Arap ülkeleriyle münasebetleri yenileniyor ve bölgenin en zengin ülkelerinden Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile ikili antlaşmalar masaya yatırılıyor. BAE, Yapay Zeka Bakanlığı kurarak dikkatleri çektiği gibi Suudiler de robot vatandaşlar edinmeye başladı. Araştırmacı Malahat Mammadli, BAE’nin ekonomik yapısını ve yeni kalkınma planını yazdı.
Basra Körfezi’ndeki bazı emirliklerin birleştirilmesiyle kurulan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), 1971’den itibaren bu isimle bilinmektedir. Devletin kabul gören resmi bayrağı 4 renkten oluşmaktadır. Bayraktaki;
Yeşil renk dini,
Beyaz, ülkenin tarafsızlığını,
Siyah, ülke sınırları içindeki yer altı kaynakları ifade eder.
Kırmızı ise ticaret ve yük gemileri bu simgeyi ifade ettiği için seçilmiştir.
BAE, adalar dahil 83,600 km2 yüz ölçüme sahiptir. Büyük bir bölümü çöllerden oluşmaktadır ve ülke 7 emirlikten müteşekkildir. Bu emirlikler şunlardır:
- Abu Dabi,
- Dubai,
- Şarcah,
- Fucayrah,
- Resü’l-Hayme,
- Ümmül Quwain
BAE’deki en büyük sıkıntı tatlı su meselesidir. Ülkede şehir suyu ve sulama ihtiyaçları arıtılmış deniz suyuyla karşılanmaya çalışılıyor. Ülkenin kıyı şeridinde sıcak ve rutubetli bir iklim var. Nem oranı çok yüksek olup yaz aylarına gelindiğinde nem oranı %110’a kadar yükseliyor.
Yüksek derecede sıcaklık ve rutubet insanlarda solunum rahatsızlığı, astım, kalp veya romatizma gibi hastalıkların artırmasına yol açmaktadır. Ülkenin toplam nüfusu dünya bankasının 2016 yılı verilerine göre 9,5 milyondur. Ülke nüfusunun %69’u erkeklerden ve %31’i kadınlardan oluşuyor. BAE vatandaşları, ülkede yaşayan nüfusun sadece %15’ini oluşturuyor. Ülkede vatandaş olmadan yaşayanların oranı şöyledir:
- Hint uyruklu: %25,
- Pakistanlı: %13,
- Diğer Araplar: %12,
- Bangladeşliler: %7,
- Filipin uyruklu: %6,
- İranlı: %4,
- Sri Lankalı: %3,
- Diğer ülke vatandaşları: %15 (Nepalli, Çinli, Afganistanlı, İngiliz, Kanadalı, ABD vs).
Başkent Abu Dabi’de 107 ülkeden büyükelçilik bulunmaktadır. Diğer bir emirlik olan şehir Dubai’de 74 ülkenin başkonsolosluğu faaliyetini sürdürmektedir. Ülke genelinde faaliyet göstermekte olan bazı uluslararası kuruluşların temsilcilikleri şöyledir:
- UNDP,
- UNICEF,
- BM Dünya Tarım Programı
- Uluslararası Kızılhaç Komitesi,
- Arap Para Fonu
- Arap Bankalar Birliği,
- Arap Ticaret Finans Programı,
- Tarım Alanında Yatırım ve Geliştirme Arap İdaresi,
- Uluslararası Biosaline Tarım Merkezi,
- ISESCO örgütü,
- IRENA Ajansı,
- HEDAYAH
BAE’nin Ekonomik Gelişimi ve Kalkınma Projeleri
BAE, dış ticarette ve iç ticarette serbest piyasaya sahiptir. Tarım ürünleri ve bunun dışında diğer temel gıda ürünlerini yurtdışından ithal etmektedir. BAE’nin son dönemdeki dış ticaret politikalarına bakıldığında aşağıdaki alanlarda sermaye girişim teşvikine yön verildiği görülmektedir. Bunlar:
- Bankacılık sektörü (alım-satım işlemi),
- Telekom ve Sanayi şirketleri,
- Gayrimenkul alım-satım işlemi,
- Liman ve serbest bölge işletmeleri.
Ülkenin ihraç ürünleri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir:
Tablo 1: BAE’nin ihraç tablosu (yazar tarafından tablo oluşturulmuştur)
| BAE’nin İhraç Ettiği Ürünler | ||||||
|
Kaynak: (https://www.deik.org.tr/uploads/bae-ulke-profili-2020.pdf, 2022)
Resmi kaynaklara göre BAE’nin ihracat ve ithalat yaptığı ülkeler aşağıdakilerden oluşmaktadır.
İhracat yapılan ülkeler:
- Suudi Arabistan,
- Irak,
- Umman,
- İran.
İthalat yapılan ülkeler (T.C Dışişleri Bakanlığı, 2022):
- Çin Halk Cumhuriyeti
- Hindistan,
- ABD,
- Japonya.
Bankacılık ve Finans Sektörü
BAE, para birimi olarak dirhemi kullanmaktadır. Fakat ülkede uluslararası transferler esnasında döviz olarak Amerikan dolarını kullanmaktadır.
BAE, 400 milyar dolarlık GYSİH ile Ortadoğu’da Suudi Arabistan’ın ardından bu bölgenin en büyük ikinci ekonomisi olarak görülmektedir. Uluslararası para transferlerinde swift işleminin en fazla kullanıldığı ülkelerden biridir. BAE banka ve finans sektörü sistemindeki devriyede mevcut para (Ocak 2019) Dünya Bankası verilerine göre 95 milyar dolar hacminde olmuştur. (Abu Dabi Büyükelçiliği Resmi sitesi, 2022).
Ülke genelinde faaliyet gösteren 60 bankadan 22’si yerli 38’i yabancı bankalardan oluşmaktadır. Ülkede faaliyet gösteren bankalarda uluslararası döviz hesaplarının açılması ve döviz transferlerinin gerçekleştirilmesi bankalar tarafından kolaylık sağlanmaktadır. Bu da ülkede faaliyet gösteren yerli ve yabancı sermayecilerin kolaylıkla işlem yapmasına imkan sağlamaktadır.
Teknolojik Gelişim: Yapay Zekâ Bakanlığı
BAE, teknolojik alanlara son zamanlarda büyük yatırımlar yapmaktadır. Bunun en bariz göstergesi Ekim 2017’de Yapay Zekâ Bakanı atamış olmasıdır. Bu bakanlık bu alanda bir ilkin temelini oluşturmaktadır. Burada sebepleri ve hedefleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
Sebep:
BAE’nin diğer Ortadoğu devletleri gibi ekonomik gelirlerinin petrole dayalı olması ve bunun dışında ülke ekonomisinin herhangi bir dış gelirinin olmaması.
Hedefler:
BAE, küreselleşen ve teknolojik olarak değişen çağın gerisinde kalmamak için bu alanda da yeniliğe büyük sermaye fonu ayırmaktadır. BAE’nin yaptığı teknolojik ilerlemeye örnek olarak yapay zekâ, robotlar, otonom araçlar, dron üretimi gösterilebilir. Diğer bir gelişme ise komşu Suudi Arabistan’ın ilk akıllı yapay zekâ robotu olan Sophia’ya vatandaşlık vermesidir. (BBC İnternet Haber Sitesi, 2022). BAE tarafından yeni kurulan yapay zekâ bakanlığı aşağıdaki 9 sektör üzerinde 10 yıllık kalkınma planını hedeflemektedir:
- Ulaşım sektörü,
- Sağlık sektörü,
- Uzay ve havacılık sektörü,
- Yenilenebilir enerji,
- Su ve arıtma teknolojisi,
- Teknoloji,
- Eğitim sektörü,
- Çevre
Bu sektörler BAE bakanlar kurulu tarafından 2021-2031 yılları arası 10 yıllık kalkınma planı olarak kabul edilmiş ve buradaki nihai hedef ülkenin petrole dayalı ekonomiden feragat etmesine katkı sağlamak ve yapay zekâ sektörleri ile ülkenin GSYIH-a destek sağlamak olmuştur. (Konya Ereğli Ticaret Borsası, 2022)
BAE’de Turizm Sektörü
BAE’de turizm sektörüne önem verilmektedir. BAE yıllık ekonomik planlamasında turizm sektörünün gelişimi hedeflenmiştir. BAE’de özellikle en önemli turizm alanlarından biri olan Dubai şehrinin geliştirilmesine büyük önem verilmektedir. Dünya genelinde de en önemli turizm konumlarından biri Dubai’dir. BAE, spor alanında sayısız uluslararası turnuvalara ev sahipliği yapmaktadır. Bu spor alanları aşağıdaki şekildedir:
- Tenis,
- Golf,
- Kriket,
- At yarışı
Ülkenin en önemli diğer turistik şehirlerinden olan Abu Dabi 2020 yılında ‘’Expo-2020’’ ev sahipliği yapmıştır (Ahmed Hatem, 2021). Ülkede gerçekleştirilen diğer önemli turistik amaçlı festivaller ise “Dubai Alışveriş Festivali” ve “Dubai Yaz Sürprizleri” isimli festivallerdir. Dubai ve Abu Dabi şehirleri başta olmak üzere ülkeye seyahat eden turistlerin konaklaması için otel ve restoran işletmeciliğine de önem verilmiştir (Abu Dabi Expo 2020, 2022).
Petrol ve Sonrası
Birleşik Arap Emirlikleri, Ortadoğu’nun ekonomik açıdan zengin devletlerindendir. Yer altı serveti zengin bir ülkedir. Ülke ekonomisin gelişimi 90%’ı yer altı servetine bağlı petrol gelirleri vasıtasıyla sağlanmaktadır. Ülkede petrolden alınan gelir dışında ülkede turizm alanında büyük ilerlemeler kaydedilmiştir.
Ülkeye yerli ve yabancı sermayecilerin ekonomik katkılarının olduğu görülmektedir. Yurt dışı yatırımlar genellikle bankacılık, gayrimenkul ve turizm alanında olduğunu ifade ede biliriz. Ülke turizminde son yıllarda birçok gelişmeler kaydedilirken uluslararası spor turnuvalarına ve festivallere ülke ev sahipliği yapmaktadır.
BAE, küreselleşen ve teknolojik olarak değişen çağın gerisinde kalmamış ve bu konuda da büyük adımlar atmıştır. Ülkenin 10 yıllık kalkınma planı kapsamında teknolojik gelişmelere de yer verilerek bu kalkınma planında teknolojik sektörler bazında 9 ayrı başlıkla ileriye dönük planlama yapılmıştır. Yeni kalkınmada petrol dışı alanlar dikkat çekiyor.
Malahat Mammadli: Azerbaycan Diaspora Bakanlığı Karabakh is Azerbaijan Milli Platformu Türkiye Genel Koordinatörlüğü İletişim Başkanı; İstanbul Üniversitesi Y.Lisans Öğrencisi.
