Görüş / Dr. Cafer Talha Şeker (24 Eylül 2020)
Ağustos 2020’de Türkiye’nin Karadeniz’de tabii gaz keşfettiğini ilan etmesi, yerli ve yabancı basında bu gazın Türkiye’ye yarayıp yaramayacağı tartışmalarını başlattı. Avrupa basınında ve Türkiye’deki muhalif basında keşfedilen gazın cari açığı veya Türkiye’nin borçlarını kapatmakta işe yaramayacağı, deniz altındaki kaynakları Türkiye’nin tek başına çıkaramayacağı yazılıp çizildi.
Türkiye, doğal gaz ithalatını Rusya, Azerbaycan, İran, Cezayir, Katar ve Nijerya’dan yapmaktadır. Bu ülkelerle imzalanmış gaz ithalat sözleşmeleri önümüzdeki yıllarda sona erecektir. Tam da böyle bir zaman diliminde yeni fiyatlar için pazarlığa başlayan Türkiye açısından Karadeniz’deki gazın varlığı, hiç çıkarılamasa bile masada işe yarayacaktır. Wall Street Journal’a yansıyan bir habere göre Türkiye’nin Gazprom’a 2 milyar dolar borcu bulunmaktadır. Rusya, Türkiye’ye sattığı gazın azalmasından ötürü Ankara’ya daha makul fiyatlar sunmak zorunda kalabilir.
TRT’nin haberine göre, Türkiye’nin 2019’daki toplam gaz ithalatı, 2018’e kıyasla % 10 düşmüştür. Statista verilerine göre, 2018’de Almanya’dan sonra Rus gazının en büyük ikinci müşterisi olan Türkiye, 2019’da bu konumunu Belarus’a bırakarak üçüncü sıraya indi. Benzer şekilde Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere’nin de Rusya’dan gaz ithalatında gerileme görüldü.
2018’de Rusya’dan 24 milyar m3 gaz ithal eden Türkiye, 2019’da 15.1 milyar m3 alım yaptı. Rus gazının en büyük müşterisi Almanya’nın 2018’deki alımı 55.8 milyar m3 iken bu rakam 2019’da 54.7’ye indi. Benzer şekilde Rus gazını İtalya’nın alımı 18.1’den 14.3’e; Fransa’nın alımı 14.5’ten 13.8’e; İngiltere’nin alımı 15.8’den 9.9’a düştü. 2018’de Türkiye’nin toplam gaz ithalatı 50 milyar m3 iken Almanya’nın sadece Rusya’dan ithal ettiği gaz 55 milyar m3 oldu.
ABD Hükümeti, Almanya ile Rusya arasındaki gaz ticaretinin geliştirilmesine itiraz etmektedir. Amerikan enerji devleri Avrupa’ya gaz satışını artmaktadır. Türkiye’nin de son yıllarda Rusya’dan gaz ithalatı düşerken bunun yerine Azerbaycan ve ABD’den alınan gazda artış görülüyor.
Karadeniz’deki gaz, Türkiye’nin Akdeniz jeopolitiğinde elini güçlü tutmasına yaradığı gibi Rus gazına bağımlılığını dengelemekte Ankara’nın işine yarayacak, önümüzdeki yıllarda Ankara – Moskova arasında yapılacak pazarlıklarda yeni fiyatlar almasına yarayacaktır. Türkiye, denizlerdeki gazı kendi başına çıkaramadığı takdirde Rus şirketler ile Batılı şirketler arasında Ankara ile işbirliğini kapma yolunda yaşanacak rekabetten istifade ederek muhtemel bir ortaklıkta istediği payı alma imkânına sahip olacaktır. Ayrıca Karadeniz’de keşfedilen gazı 2023’te kullanmayı planlayan Türkiye, cari açığını düşürmeyi ve yerli sanayisini güçlendirmeyi hedefleyecektir.
Elbette Türkiye’nin bu hedeflerine ulaşması, büyük oyuncuları bile yoran küresel enerji sektöründeki rekabet ve global piyasalardaki belirsizlik ortamında Karadeniz ve Akdeniz’deki gelişmeleri iyi değerlendirmesine bağlıdır.
